2023-yilning eng mashhur shov-shuvli yangiligi, shubhasiz, OpenAI kompaniyasi tomonidan taqdim etilgan ChatGPT dasturi bo’lsa kerak. Hattoki kompyuter texnologiyalar dunyosidan ancha yiroq odamlar ham ChatGPT haqida eshitgani aniq. Ammo ko’pchilikda OpenAI kompaniyasi va ChatGPT to’g’risida yetarlicha ma’lumot yo’q. Ammo Texnokun.uz sayti sizga ushbu tobora mashhur bo’lib borayotgan kompaniya va uning dasturi haqida hikoya qilib beradi.
OpenAI – “do’stona” tarzda Sun’iy ongni targ’ib qilish va rivojlantirishga qaratilgan tadqiqot kompaniyasidir. O’tgan yili ChatGPT va DALLE-2 sun’iy intellektning asosiy yo’nalishini egallashga muvaffaq bo’ldi va endilikda kompaniya bir nechta yangi hamkorlarni orttirishga intilmoqda. Xabarlarga ko’ra Microsoft bu dasturga 10 milliard dollar sarflashni rejalashtirmoqda.
Lekin hammasi qayerdan boshlandi? AI (Sun’iy ong)ning ta’siri qanday? Robotlar qachon his qilishni boshlashadi? Xo’p, biz oxirgi savolga javobni bilmasligimiz mumkin, lekin siz uchun yetarlicha ma’lumot berishimiz mumkin.
OpenAI 2015-yilda Elon Mask, Sem Altman, Greg Brokman, Voytsex Zaremba, Ilya Sutskever va Jon Shulmanning qo‘shma hamkorligi orqali dunyoga keldi. Missiya oddiy, ammo aniq maqsadli edi – ya’ni odamlarni yanada kuchaytirish uchun (yo’q qilish o’rniga) xavfsiz va ochiq AI vositalarini ishlab chiqish.
Bugungi kunga qadar kompaniya sezuvchan vositalar qatorini yaratdi, jumladan, DALL·E (sun’iy intellekt tasvir generatori) va CodexAI (GitHubning CoPilot kodlashni taklif qilish vositasi).
Ammo bularning barchasi faqat boshlanishi edi xolos. O’tgan yili OpenAI kompaniyaning GPT-3 flagman modeliga asoslangan kuchli va chatga o’xshash AI vositasi ChatGPTni ishga tushirdi.
Xo’sh, sun’iy intellekt qanday yaratiladi?
Javobi juda oddiy. Qanday qilib deysizmi? Biroz sehr qo’shing, ertak changini seping va kompyuter olimlari hamda muhandislarining kofein bilan to’ldirilgan ko’plab tungi taomlarini aralashtiring. Bu, albatta, hazil.
To’g’ri javob bundan biroz murakkabroq. Insoniyat tarixi davomida biz obyektlarni jonlantirishga va ularga insoniy fazilatlarni berishga harakat qildi. Lekin kerakli tugmani chinakamiga bosgan birinchi odam Alan Tyuring edi.
Tyuringning 1950-yillarning boshlarida olib borgan tadqiqotlari zamonaviy kompyuter faniga asos soldi. AI hali ham fantastik romanlaridagi bir narsa edi, ammo bu g’oya yanada yorqin aqllarni jalb qilish uchun yetarli edi. Ushbu aqlli insonlar guruhiga 1956-yilda “sun’iy intellekt” atamasini kiritgan Jon Makkarti ham kirdi.
Ikki yil o’tgach, Makkarti va uning hamkasblari MITda sun’iy intellekt loyihasini yaratdilar. Shu vaqtdan AI tadqiqotlarining kelajagi yorqin ko’rinishni boshladi.
Dastlabki qiziqishdan so’ng, AI loyihasi muvaffaqqiyatsizlikka uchray boshlagach moliyalashtirish to’xtab qoldi, sababi esa umidsizlikka uchragan natijalar va cheklangan hisoblash quvvati edi. Ba’zilar bu davrni birinchi “AI qishi” deb ataydi.
1990-yillarda mashinalarni o’rganish va tabiiy tilni qayta ishlash (NLP) sohasidagi yutuqlar sun’iy intellektni yana diqqat markaziga qo’ydi. 1997- yilda IBM kompaniyasining “Deep Blue” kompyuteri oltita o’yinda shaxmat bo’yicha jahon chempioni Garri Kasparovni mag’lub etdi. Bu “Oracle” nomli boshqa kompyuter Jeopardyni mag’lub etganidan keyin sun’iy intellektning ikkinchi g’alabasi edi! 2000-yillarning boshlari katta ma’lumotlarning portlashi sodir bo’ldi: yanada takomillashtirilgan algoritmlar va hisoblash quvvatini oshirish kabi qiziqarli o’zgarishlarni olib keldi. Ilg’or AI tizimlariga eshiklar keng ochildi. 2015-yilda Y Combinator kompaniyasining sobiq bosh direktori Sem Altman va biznes “magnati” Elon Mask AIni xavfsiz va ochiq rivojlantirish tashabbusini ilgari surdilar. OpenAI tarixi aynan shu yerdan boshlangan.
Kompaniyani tashkil etishdan oldin ham Altman va Mask sun’iy intellekt texnologiyasining xavf-xatarlari va imkoniyatlaridan xavotir qilishgan va bir nuqtada uni “insoniyat uchun eng katta tahdid” deb ham atashgan. Kompaniya dastlab video o’yinlar va boshqa ilovalar uchun sun’iy intellektni ishlab chiqishga e’tibor qaratgan. 2016-yilda u oʻzining birinchi vositalarini, yaʼni AI agentlarini oʻrgatish uchun sinov toʻshagi boʻlgan OpenAI Gym and Universe (RI) uchun ochiq manbali asboblar toʻplamini ishlab chiqardi. Keyingi ikki yil ichida OpenAI ko’proq umumiy AI tadqiqotlari va ishlanmalariga e’tibor qaratdi.
2018-yilda kompaniya generativ oldindan o’rgatilgan transformator (GPT) kontseptsiyasini taqdim etgan “General Pre-trening orqali tilni tushunishni yaxshilash” maqolasini chiqardi. Xulosa qilib aytganda, GPT neyron tarmoqlari – inson miyasining tuzilishi va funksiyasidan ilhomlangan mashinani o’rganish modellariga, ya’ni inson tomonidan yaratilgan matnning katta ma’lumotlar to’plamiga o’rgatilgan. U savollarni yaratish va ularga javob berish kabi ko’plab funksiyalarni bajarishi mumkin.
Qanday bo’lmasin… OpenAI jamoasi o’z pullarini o’z joyiga qo’ydi va 7000 dan ortiq nashr etilmagan kitoblarni o’z ichiga olgan BookCorpus-da “o’qitilgan” birinchi til modeli GPT-1ni ishlab chiqdi.
Model oxir-oqibat GPT-2 ga aylandi, bu 8 million veb-sahifalarda o’qitiladigan va 1,5 milliard parametrni o’z ichiga olgan yanada kuchli versiya (matnni bashorat qilish imkonini beradigan o’rgatilgan qiymatlar) edi.
O’sha paytda kompaniya o’zining “ochiq” AI degan yuksak maqsadidan qaytdi va dastlab GPT-2 ni ommaga chiqarmaslikka qaror qildi.
(Rasmiy) sabab? OpenAI blogi e’loniga ko’ra, jamoa GPT-2 dan firibgarlar elektron pochta xabarlarini yozish yoki soxta yangiliklar yaratish uchun ishlatilishi mumkinligidan qo’rqishgan va bu juda mantiqiy edi. Axir, ulkan kuch katta mas’uliyatni talab qiladi (Piter Parker “O’rgimchak odam”). 2019-yilda OpenAI “cheklangan foyda” tashkilotiga o’tish bo’yicha yana bir munozarali qaror qabul qildi va “tijorat va notijorat gibrid” OpenAI LP ni yaratdi.
2021-yilda OpenAI GPT-2 ga o‘xshash arxitekturadan foydalanadigan DALL-E AIni chiqardi. Matn yaratish o’rniga, DALL-E – WALL-E portmantosi havodan tashqarida bo’lgan fotorealistik tasvirlarni yaratishi mumkin edi.
2022-yilda OpenAI GPT-3 yordamida yana maqsadi sari odimlashni boshladi: oldingi ikkita modelning iteratsiyasi, GPT-3 45 TB matn ma’lumotlari bilan ta’minlangan va 175B parametrlarga tarjima qilingan dastur. Bu biz ilgari ko’rgan narsalardan ko’ra aqlli, tezroq va dahshatliroq edi.
Buni amalga oshirish uchun Microsoft OpenAI uchun 285 000 protsessor yadrosi va 10 000 GPUni o’z ichiga olgan superkompyuterni ishlab chiqdi. Shuningdek, u Top500 superkompyuterlari reytingida 5-o’rinni egalladi.
GPT-3 ning muvaffaqiyati yana bir yirtqich hayvonning paydo bo’lishiga olib keldi. 2022-yil noyabr oyida OpenAI GPT-3 loyihasi asosiga qurilgan ChatGPT til modeli chatbotini ishlab chiqardi.
ChatGPT-ning eng hayratlanarli jihatlaridan biri uning kontekstni tushunish qobiliyatidir – chatbot javoblarni yaratishi va suhbatlar tarixi asosida ularni sozlashi mumkin. Bu aniqroq javoblarni olish uchun suhbat doirasidagi ChatGPT-ni “o’qitishingiz” mumkinligini anglatadi.
Ko’pchilik uchun ChatGPT yoki DALL-E 2 bilan o’zaro aloqa – o’sha oyda chiqarilgan DALL-E vorisi – AI bilan birinchi (ongli) va surreal aloqa edi. Bu esa bir narsani aniq ko’rsatdi – kelajak Sun’iy ongi va u allaqachon mavjud.
Sun’iy intellekt texnologiyasining rivojlanishi kichkintoyning birinchi tebranadigan qadamlarini ko’rishga o’xshaydi. Bu juda yoqimli va tashvishli, ayniqsa OpenAI allaqachon GPT-4 ustida ishlayotgani haqida o’ylab ko’rsangiz. GPT-3 bilan solishtirganda, u ma va padan tortib olingan 700 ot kuchiga ega superkarni boshqarayotgan o’smirga o’xshaydi.
To’g’ri, bu dahshatli metafora edi. Shunday qilib, keling, sizga boshqacha ta’riflashga harakat qilib ko’ramiz.
Sizga yaxshiroq tushuncha berish uchun shuni aytishimiz mumkinki, GPT-3 matnni bashorat qilish imkonini beruvchi 175 milliard parametrga ega. ChatGPT4 esa100 trillionga ega bo’lishi mumkin (taxmin qilingan) va u 2023-yilda ishga tushirilishi kutilmoqda.
Biz xohlaymizmi yoki yo’qmi, afsonaviy jin sehrli chiroqdan chiqib ketdi – AI kelgusi yillarda ko’plab sohalarni yo’q qilishi yoki aksincha yanada rivojlantirishi mumkin. Biz faqat OpenAIning asl maqsadi hali ham o’zgarmagan ekanligiga umid qilishimiz mumkin xolos.
Eng ko’p o’qilgan maqolalar